Trí tưởng tượng - Tâm lí học

"Con người không biết tưởng tượng vẫn có thể thu thập được sự kiện. Nhưng nếu không có tưởng tượng sẽ không thể có phát minh vĩ đại, loài người sẽ không phát triển cả văn minh vật chất và văn minh tinh thần" (Ti-mi-ria-zép)

Quá trình phát triển trí tuệ của con người thường liên quan đến bốn yếu tố. Bẩm sinh di truyền, môi trường sống, giáo dục đào tạo và tự thân rèn luyện. Tưởng tượng chỉ là một trong nhiều nội dung của tự thân rèn luyện. Điều này chúng ta có thể tự trau dồi và luyện tập để có được hết những ích lợi của sự tưởng tượng. Dù là học sinh, sinh viên đến nhà khoa học, các vị lãnh đạo quản lý, sản xuất kinh doanh, đến các văn nghệ sĩ... muốn phát triển tài năng nhất thiết phải biết tưởng tượng.

Tưởng tượng có vai trò quan trọng đối với cá nhân nói riêng và nhân loại nói chung. Óc tưởng tượng phong phú sẽ đem đến những hình ảnh mới lạ, những sáng kiến hay, những cách giải quyết vấn đề mới. Tuy nhiên, đó phải là sự kết hợp với óc tư duy, ý thức đúng đắn, tưởng tượng một cách sáng tạo chứ không phải là tưởng tưởng trong tiêu cực.

Để hiểu rõ hơn về vai trò của tưởng tượng, chúng ta hãy xem vị trí của tưởng tượng trong một số lĩnh vực cụ thể :

Trí tưởng tượng có vai trò quan trọng trong khoa học. Tuy khoa học đòi hỏi dẫn chứng, chứng minh, tức thiên về lập luận, lý thuyết và kinh nghiệm thực tế, nhưng thật chất, phát minh khoa học cũng là sản phẩm của trí tưởng tượng. Người thiên tài nhờ lao động kiên trì, tích luỹ rất nhiều tư liệu, kiến thức, chúng nằm trong phần tiềm thức. Tới lúc nào đó là ngẫu hứng hay xuất hiện những tưởng tượng mới, hợp lý, lao động tiềm thức chuyển sang lao động ý thức. Tia lửa của sáng tác phát minh nảy sinh. Các phát minh có cơ sở từ những tưởng tượng ban đầu.

Không phải chỉ có những thiên tài hay những người tài giỏi mới có thể tưởng tượng được như vậy. Mỗi con người đều có thể tưởng tượng. Với những tưởng tượng tái tạo, con người sẽ có thể vận dụng tốt những kinh nghiệm xã hội để giải quyết những vấn đề của mình. Hoặc với những tưởng tượng sáng tạo, con gnười sẽ đem đến cho chính mình và xã hội những sản phẩm mới, độc đáo.

Một sản phẩm của trí tưởng tượng, có thể là một phát minh ?

Trong khoa học thực nghiệm, trí tưởng tượng phát minh ra công cụ quan sát và các cách thí nghiệm cần thiết cho kiểm tra giả thuyết; nó còn xây dựng các học thuyết tổng quát tượng trưng sự hài hoà của vũ trụ.

Năm 1831, Đácuyn chú ý tới đảo san hô ở Thái Bình Dương mà trước đó không ai hiểu được nguyên nhân hình thành. Ông tự hỏi: Tại sao đảo lại có hình vành nón? Tại sao lại có vũng nước giữa đảo? Ông đặt giả thuyết ngay: San hô gắn vào miệng một núi lửa rồi phát triển cao dần. Sau khi kiểm tra thấy san hô chỉ mọc ở tầng nước nông, sâu nhất là 50 mét, ông lại sửa ngay giả thuyết: San hô gắn vào miệng núi lửa cũ, sau núi sụt thấp dần và san hô mới sinh cứ găn bồi thêm phân tử ôxy lại tạo thành bốn nguyên tử ôxy. Cứ như thế, sẽ thành hình vô số phân tử ôxy phốtpho đột nhiên phát sáng.

Sau đó, ông kiên trì làm thí nghiệm để kiểm tra giả thuyết và giả thuyết được nghiệm đúng. Nhiều phản ứng hoa học quan trọng trong công nghiệp đều diễn ra bằng con đường dây chuyền như thế: quá trình thu xăng từ dầu hoả, sự cháy trong động cơ đốt trong,sự tạo thành chất dẻo bằng cách trùng hợp,…

Trí tưởng tượng để dẫn tới phát minh đều đòi hỏi một cố gắng phân tích và tổng hợp của trí tuệ. Phải biết tách biệt các số liệu liên kết với nhau trong quá trình nghiên cứu, trong kinh nghiệm hàng ngày và lắp ghép chúng theo cách độc đáo, riêng biệt cho mình. Trong lao động này, trí tuệ thoạt đầu chỉ có một vài khái niệm chưa rõ ràng, về sau tổng hợp sẽ hình thành dần rõ nét.

Ví dụ một nhà phát minh ra cái máy mới, lúc đầu hình dung chưa rõ nét sơ đồ của máy đang nghiên cứu. Ông ta sẽ mò mẫn phát hiện ra các chuyển động, mục đích chung của máy. Sau đó, ông ta nghĩ tới hình dạng của các bộ phận và cách kết hợp các bộ phận đó để bảo đảm cho sự hoạt động của toàn bộ máy.

Một sản phẩm khác của trí tưởng tượng

Trí tưởng tượng trong khoa học khảo cổ thật tuyệt vời, nó có thể cho ta hình dung thấy cả thời tiền sử chỉ từ một chiếc răng duy nhất của khủng long còn sót lại đến nay. Cũng như vậy, từ một mẫu vật khảo cổ, một họa tiết trên đình chùa, sách vở, các nhà khoa học lịch sử, các nhà văn hoá học đã dùng trí tưởng tượng logic của mình để khôi phục một cách thuyết phục hình dáng, màu sắc và vị thế của một cung điện, một ngôi chùa đã bị thời gian vùi lấp để có thể phục dựng, trùng tu.

Cổ Loa thành được phác họa lại

Trong toán học, trí tưởng tượng đã sáng tạo các ký hiệu đại số và các hình học hoàn chỉnh.
Trong lĩnh vực nghệ thuật, tưởng tượng lại càng có tầm quan trọng hơn cả. Điêu khắc, hội họa, kiến trúc, âm nhạc, văn chương, thơ ca,... đều là những lĩnh vực mang lại những cái mới bồi đắp những nét đẹp cho con người, cho cuộc sống, là những công cụ thổi nét mới làm cho cuộc đời thêm màu sắc và tươi đẹp. Nếu không có trí tưởng tượng và óc sáng tạo, làm sao người nghệ sĩ có thể tạo ra những tác phẩm thật sự có giá trị, làm rung động lòng người, đem đến hoa thơm trái ngọt mới mẻ cho cuộc sống ?
Với những tư liệu lịch sử, người nghệ sĩ không loay hoay phục dựng lịch sử theo kiểu bảo tàng khảo cổ, mà thăng hoa theo trí tưởng tượng nghệ thuật để kiếm tìm, phục dựng những hình tượng nghệ thuật mang quan hệ văn hoá, nhân văn thăm thẳm trong lịch sử, để kết nối nó với những ước mơ thực tại, làm cho cuộc sống con người hiện đại trở nên lung linh hấp dẫn, ý vị hơn bởi những hào quang toả rạng từ ngàn xưa.
Đây là những bức phác thảo chuẩn bị cho bộ phim Thái tổ Lý Công Uẩn" - bộ phim kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội. Nhờ có trí tưởng tượng kết hợp cới tư liệu lịch sử, những hình ảnh trở nên sống động và vẫn mang những nét văn hóa dân tộc.

Phác thảo tư dinh vua Lý Công Uẩn Phác thảo cảnh vua Lý đi thuyền ra Đại La thành

Trong học tập, trí tưởng tượng cũng rất cần thiết, đem lại những hướng giải quyết, những câu hỏi hóc búa của từng môn học. Lênin từng nói: "Thật là sai lầm nếu nghĩ rằng chỉ có nhà thơ mới cần tưởng tượng. Đó là một định kiến sai lầm ngu xuẩn. Ngay cả trong toán học cũng cần có tưởng tượng. Không có nó thì không thể có phép vi phân và tích phân" ( V.I. Lênin toàn tập - Tiếng Nga, tập 33 trang 189)
Khi học hay đọc văn, ta phải tưởng tượng, liên tưởng, suy luận, cảm xúc với tất cả mọi giác quan và tâm hồn ... mới có thể nắm được tâm lý nhân vật hoặc ý đồ của tác giả, cảm nhận được ý nghĩa và giá trị của tác phẩm.

Đối với trẻ nhỏ, tưởng tượng lại là việc cực kì quan trọng v à không thể thiếu. Ngồi trên ghế gỗ, các bé tưởng là mình đang cưỡi ngựa. Nghịch trên đống cát, các bé lại tưởng là mình đang đắp đập, khơi sông… Từ đó hình thành trong các bé những ước mơ. Trí tưởng tượng về thế giới xung quanh, những thắc mắc tưởng chừng rất trẻ con nhưng lại là những chiếc chìa khóa giúp các bé hình thành trí thông minh, sự nhanh nhạy và sáng tạo trong tương lai. Không nên huỷ hoại và làm yếu trí tưởng tượng của trẻ nhỏ. Có thể giúp trí tưởng tượng của trẻ nhỏ bằng cách cung cấp cho trí nhớ của chúng nhiều hình ảnh...
Nếu trí tưởng tượng của trẻ đi quá mức tới chỗ nguy hiểm, quá xa thực tế, thì phải lái chúng vào khoa học và đạo lý, Giáo dục trí tưởng tượng phải được bổ sung bằng giáo dục nghị lực.
Trí tưởng tượng con giúp cho con người thả mình bay bổng vào một nơi nào đó đẹp đẽ, thư giãn sau những giờ làm việc, học tập căng thẳng. Thường xuyên có viễn cảnh cho công việc mình đang làm sẽ giúp hành động của bạn cương quyết hơn, suy nghĩ của bạn mạch lạc hơn, tình cảm của bạn rõ ràng hơn, thành công của bạn sẽ đến nhanh hơn.
Tóm lại, tưởng tượng luôn là một công cụ quan trọng đối với mỗi con người và của cả xã hội loài người. Không ai có thể phủ nhận được vai trò của nó trong thực tiễn. Tuy nhiên, con người phải luôn rèn luyện, trau dồi tư duy, nhận thức để biết cách tưởng tượng có sáng tạo và thật sự đem lại lợi ích cho chính mình.

V. MỘT SỐ VÍ DỤ SƯU TẦM

Giúp trẻ giảm đau nhờ... trí tưởng tượng

Nếu tiếp xúc với những hình ảnh khơi gợi trí tưởng tượng, trẻ có thể bớt đau đớn và lo lắng hơn sau một ca phẫu thuật, các nhà khoa học Mỹ tuyên bố.
"Nhu cầu can thiệp nhằm xoa dịu cơn đau của trẻ trong thời gian ngắn đang ngày một bức thiết", tiến sĩ Myra Martz Huth, Bệnh viện Nhi Cincinnati, nhận định.
Huth và cộng sự đã tìm hiểu tính hiệu quả của một chương trình chuyên môn có tên là "To Tame the Hurting Thing", gồm một số cuốn băng cassette. Hơn 70 trẻ tuổi từ 7 đến 12 sắp được phẫu thuật cắt bỏ amyđan hoặc VA tham gia nghiên cứu. Các em được lựa chọn ngẫu nhiên tham gia vào chương trình hoặc được xếp vào nhóm đối chứng.
Khoảng ba tuần trước khi phẫu thuật, trẻ được nghe băng cassette gồm các bài tập thở sâu và thư giãn cơ có kèm âm nhạc và đặc biệt là những gợi ý giúp bé tưởng tượng và vẽ ra một nơi yêu thích. Các em thực hành theo băng từ 2 đến 8 lần trước khi phẫu thuật và lặp lại trong khoảng 1-4 giờ ngay sau đó. Khi ra viện, trẻ tiếp tục việc này từ 22 đến 24 giờ tại nhà.
Sau phẫu thuật, nhóm tác giả đã xác định cảm giác đau và lo lắng của trẻ dựa vào thang điểm từ 0 đến 100. Kết quả cho thấy, so với nhóm đối chứng, những trẻ tham gia vào chương trình đặc biệt ít đau đớn và lo lắng hơn sau khi nghe băng. Tác dụng này tiếp tục phát huy khi trẻ ra viện, mặc dù có sự chênh lệch về hiệu quả. Tuy nhiên, điều này chứng tỏ trẻ nhỏ rất nhạy cảm với liệu pháp giảm đau hậu phẫu có kèm những gợi ý giúp kích thích trí tưởng tưởng của trẻ và giảm bớt sự tập trung vào cơn đau.
Mỹ Linh (theo Reuters)
Báo Ykhoanet.com

Hãy để trí tưởng tượng mang lại thành công cho bạn
08/09/2008 - 03:51 PM

Arnold Schwarzenegger là người đã từng đoạt danh hiệu Mr. Universe 7 lần. Anh cho biết bí quyết để liên tiếp thành công của anh không chỉ ở chỗ anh chăm chỉ luyện tập mà anh luôn tưởng tượng rằng mình sẽ lại đạt danh hiệu cao quý đó trong lần tiếp theo. Điều đó đã mang lại thành công cho anh.
Jack Nicklaus, một tay gôn chuyên nghiệp và nổi tiếng cũng đã từng tiết lộ bí quyết thành công của mình: “Trước tiên tôi tưởng tượng ra hình ảnh quả bóng đang nằm ở vị trí nơi tôi muốn nó kết thúc, trông rất đẹp mắt, màu trắng của nó nổi bật trên nền cỏ xanh, sau đó tôi tưởng tượng ra đường đi của nó và cả cái cách nó tiếp đất như thế nào. Tôi làm theo y như thế và đã thành công.”
Tôi nhớ lại câu chuyện của một người tù chiến tranh. Suốt những năm bị giam giữ ông luôn chơi gôn bằng trí tưởng tượng. Ngay khi được quay về California, điều ông muốn làm đầu tiên là ra sân gôn và ông đã không ngờ là trình độ của mình đã tiến bộ nhanh như thế. Trí tưởng tượng đã mang lại cho ông thành công đó.
Ngay từ hôm nay bạn hãy tập tưởng tượng thấy mình chiến thắng đi nhé.

Thư Trang - Sức Trẻ Việt Nam
Theo inspirationalstories

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1). Tâm lý học đại cương. Trường Đại học KHXH&NV. Lưu hành nội bộ.
2). Trang điện tử www.cafesangtao.com
3). Trang điện tử www.tamlyhoc.net
4). Trang báo điện tử www.Ykhoanet.com

« Trí tưởng tượng thống trị cả thế giới »
Napoleon

Điều làm nên sự khác biệt giữa con người và con vật cũng chính là óc sáng tạo và tưởng tượng, một sự bắt đầu khác nhau, không phải bắt đầu từ hiện tại mà bắt đầu từ tương lai.
Viễn cảnh là khởi đầu, tương lai để bắt đầu. Và còn chần chừ gì nữa mà không

“Bắt đầu từ tương lai”